Osteoporose is een natuurlijk proces dat meestal gerelateerd is aan veroudering. Het kenmerkt zich door een afname van de botmassa en een verminderde botdichtheid. Hierdoor worden de botten poreus en breken ze sneller bij een onschuldige val. Omdat we meestal niets merken van osteoporose totdat we een bot breken, wordt het ook wel de 'stille epidemie' genoemd. Hoe ontstaat dat botverlies?

De botten van de mens worden het hele leven lang gevormd met behulp van twee processen:

• Eenfase van resorptie, waarbij gespecialiseerde cellen, de 'osteoclasten' de bestaande botstructuren afbreekt.Deze 'opruiming' zorgt voor het ontstaan van gaten in het bot (ook wel de 'Lacune van Howship' genoemd)
• Een fase van vernieuwing, waarbij andere gespecialiseerde cellen, de 'osteoblasten', nieuwe botstructuren aanmaken om deze gaten te vullen en gezond nieuw botweefsel aan te maken. De mineralen verzamelen zich vervolgens in de nieuwe matrix en zorgen voor een optimale mechanische weerstand van het bot.

Dit tweeledige proces zorgt ervoor dat de mens altijd is 'afgesteld' op zijn omgeving. Beschadigde botten worden op deze manier snel hersteld en het lichaam kan sterkere botten maken wanneer de veranderde omstandigheden daar om vragen (bijvoorbeeld bij een toename van de fysieke activiteit). Deze twee belangrijke processen dienen uiteraard wel goed in balans te zijn. Wanneer de fase van resorptie de overhand krijgt, dan worden de 'gaten' niet gedicht en worden de botten gevaarlijk broos. En dit is precies wat er gebeurt tijdens het proces van osteoporose.

De herstructurering van de botten wordt beïnvloed door verschillende factoren (1):

• De geslachtshormonen. De herstructurering van de botmassa wordt voor een groot deel bepaald door oestrogeen. Oestrogeen ondersteunt de osteoblasten en werkt krachtig remmend op de botresorptie door osteoclasten. Wanneer er minder oestrogeen wordt geproduceerd, zoals in de menopauze, dan zorgt dit voor de verstoring van het evenwicht in het proces van botvernieuwing: er wordt meer botweefsel afgebroken dan aangemaakt. Zo kan zich al snel een situatie van osteoporose ontwikkelen.
• Mechanische veranderingen. Botweefsel is in staat zich aan te passen aan de fysieke belasting die het ondergaat. Wanneer iemand plotseling stopt met een fysieke activiteit, bijvoorbeeld door een blessure, dan verdwijnt de fysieke stimulans om botweefsel aan te maken. De fase van botresorptie zal toenemen en de fase van botvorming neemt af.Op de langere termijn zal fysieke inactiviteit dan ook leiden tot osteoporose.
• De Bone Morphogenetic Proteins (BMPs). Dit zijn proteïnes die de fase van botvorming bevorderen.
• De Insuline Growth Factors (IGFs), groeifactoren die de activiteit van osteoblasten versterken.
• De Transforming Growth Factor (TGF),een familie van boodschappers die de twee fases van de botstructurering aanzienlijk beïnvloeden.
• Vitamine D. Deze vitamine speelt een aanzienlijke rol bij de vernieuwing van botweefsel: het stimuleert de opname van calcium en fosfaat in de darm (twee stoffen die worden gebruikt voor de mineralisering van de botten) en het remt parathormoon (PTH), een eiwit dat botresorptie bevordert.

Vitamine D is eigenlijk niet echt een vitamine: het is meer een hormoon. Het speelt veel verschillende rollen in het lichaam, maar wat over het algemeen het meest onthouden wordt, is de invloed van vitamine D op de absorptie van calcium in de darm, de fixatie van de vitamine in de botten, de functie van vitamine D voor de spieren, het effect voor de cognitieve functies, de invloed op het immuunsysteem en de ondersteuning bij de vernieuwing van tal van lichaamsweefsels.

De effecten van een tekort kunnen een paar jaar onopgemerkt blijven, maar op de langere termijn zijn de gevolgen catastrofaal: verzwakking van de botten (osteomalacie), osteoporose, pijn in de botten, spierzwakte, gewrichtspijn (met name in de polsen, enkels en schouders), migraine, verhoogde kans op depressies, slapeloosheid, haarverlies (10)...

Omgekeerd zorgt een optimaal vitamine D-gehalte voor vele gezondheidsvoordelen:

• maximale bevordering van de gezondheid van de botten (11-13);
• vermindering van de kans op hart- en vaatziekten en CVA's (bij minimale inname van 600 IE per dag (14));
• verlaging van de bloeddruk (bij minimale inname van 2.000 IE per dag (15));
• verbetering van de cholesterolwaarde in het bloed (voor minimale inname van 2.000 IE per dag (16));
• verbetering van de spierkracht en balans (17) (bij dagelijkse inname tussen de 800 en 1.000 IE);
• Vermindering van de kans op neurologisch-cognitieve problemen en auto-immuunziekten;
• mogelijke vermindering van pijn bij fibromyalgie (bij minimale inname van 2.400 IE per dag) (18).

Bone Health bevat een mix van vier plantenextracten die in de traditionele geneeskunst gebruikt worden om botverlies tegen te gaan.

Het blad van deEucommia umoides

Deze natuurlijke behandeling wordt in China voorgeschreven bij de behandeling van osteoporose (2-3). Volgens de Chinese geneeskunst optimaliseert Eucommia umoides (in Azië ook wel Du-Zhong genoemd) de gezondheid van de nieren en voedt het de botmassa.

De moderne wetenschap heeft de osteoporosebestrijdende eigenschappen van Eucommia umoides reeds aangetoond, en men heeft een andere kijk gekregen op het geavanceerde werkingsmechanisme. Verschillende studies hebben aangetoond dat de niet-steroïde lignanen in de vorm van polyfenolen (4) in deze plant op dezelfde manier werken als oestrogeen. Deze 'plantaardige oestrogenen' verbinden zich namelijk op dezelfde manier als oestrogeen met de ' α -receptoren van oestrogeen' (5-7-), wat ervoor zorgt dat de activiteit gestimuleerd wordt van verscheidene genen die een beslissende rol spelen bij de werking van osteoblasten (8).

Ditzelfde mechanisme verklaart het vermogen van de stof om de fase van nieuwe botvorming door osteoblasten te stimuleren (9). Het verklaart ook dat het zorgt voor een grotere minerale botdichtheid zonder enig vorm van bijwerking (10).

De wortel van Astragalus

We kennen Astragalus goed vanuit de traditionele geneeskunst vanwege de adaptogene eigenschappen. De plant heeft echter nog veel meer te bieden. Omdat Astragalus een hoog gehalte aan flavonoïden bevat (en dan met name isoflavonen (11)), wordt het al eeuwenlang gebruikt om osteoporose tegen te gaan (12).

Onderzoekers hebben aangetoond dat astragalus op manieren bijdraagt aan de herstructurering van het bot (13-14):

• Het verhoogt het gehalte aan TGF-β1, een groeifactor die actief de vorming van bot ondersteunt. Deze groeifactor zorgt namelijk voor een actieve werving, differentiatie en proliferatie van de osteoblasten die nodig zijn voor de botvernieuwing (15-16).
• Het remt daarentegen TGF-α, een andere groeifactor die een belangrijke rol speelt bij de botresorptie en die de vernietiging van bot door osteoclasten aanzienlijk vermindert. Na de menopauze dalen daalt de hoeveelheid TGF-β1 (17), hetgeen bijdraagt aan ede onbalans in de botstructurering.

Onderzoekers denken dat de isoflavonen in astragalus ook inwerken op de receptoren van oestrogeen. Ze zorgen er trouwens net als oestrogeen voor dat de absorptie van calcium wordt gestimuleerd, hetgeen essentieel is voor de aanvoer van nieuwe mineralen naar het botweefsel.

De zaden van Cuscuta chinensis

Cuscuta chinensis is een parasitaire plant die in de traditionele geneeskunst al eeuwen wordt gebruikt als middel om de botfunctie te ondersteunen. Het wordt ook wel Chinese dodder en Tu-Si-Zi genoemd. Het werkingsmechanisme lijkt op dat van astragalus:Cuscuta chinensis bevat eveneens tal van flavonoïden (18), waarvan kaempferol, quercetine, hyperoside, astragaline en lignanen het actiefst zijn (19).

Onderzoek toont aan dat de plant de differentiatie en de proliferatie van osteoblasten stimuleert en tegelijkertijd de werking van osteoclasten remt (20-21).

Een extract van de wortel van Rehmannia

Rehmannia glutinosa is een eetbare plant die ook wel 'Dihuang' wordt genoemd en die in de traditionele geneeskunst al meer dan 3000 jaar wordt gebruikt. Uit recent onderzoek is gebleken dat de plant tal van biologisch actieve werkstoffen bevat, waaronder flavonoïden en monoterpenoïdes (22). Van de monoterpenoïdes lijkt vooral catapol zeer effectief te zijn (23) als het gaat om de ondersteuning van de botfunctie, maar het exacte werkingsmechanisme is nog niet duidelijk.

Er wordt nog altijd gediscussieerd over de minimale hoeveelheid vitamine D die in het bloed zou moeten zitten om deze gunstige effecten te behalen.Recente aanwijzingen lijken te suggereren dat een gehalte boven de 50 nmol/L, of zelfs boven de 75 nmol per liter optimaal zou zijn voor de algehele gezondheid. Omgekeerd worden waarden onder de 30 nmol/L in verband gebracht met schadelijke effecten voor de gezondheid.

Om een concentratie in het bloed te verkrijgen van meer dan 75 nmol/L, dient men toch vaak gebruik te maken van een dagelijks supplement met een dosering van minimaal 2.000 IE per dag. Zo is aangetoond dat een dagelijkse supplementinname van 3.000 IE gedurende 8 weken zorgde voor een concentratie van 75 nmol/L aan 25(OH)D (19-20).

In 2010 hebben 40 internationale wetenschappers een oproep gedaan om artsen te wijzen op het belang van voldoende vitamine D in het kader van de preventie van osteoporose en hart- en vaatziekten. De wetenschappers raadden de gehele westerse bevolking (woonachtig in de gematigde gebieden) aan een supplement in te nemen met een dosering van 1000 tot 2000 IE, met name van oktober tot maart.

En wat krijgen we binnen via de voeding?

Er zijn niet veel voedingsmiddelen die rijk zijn aan vitamine D. Vitamine D zit vooral in dierlijke vetten, met name in vette vis, en in bepaalde kunstmatig verrijkte producten, zoals melkproducten, bepaalde plantaardige oliën en plantaardige drankjes.

Volgens de Franse studie SUVIMAX zou de gemiddelde hoeveelheid vitamine D die we via de voeding binnenkrijgen op ongeveer 136 IE per dag liggen. De concentraties die in het bloed circuleren, zijn dan ook voornamelijk afkomstig van de lichaamseigen aanmaak van vitamine D op basis van UV-B-stralen.