Actieve kool:hoe werkt het in op onze darmgassen?

Eerst een korte uitleg: hoe ontstaan darmgassen?

De aanmaak van darmgassen is een volstrekt normaal verschijnsel dat bij iedereen voorkomt. Het gas ontstaat vooral door de opeenhoping van ingeslikte lucht in de darmen (met name tijdens het eten), maar ook door de fermentatie van bepaalde suikers die niet of nauwelijks verteerbaar zijn voor darmbacteriën (zoals FODMAPs) (1-2). Deze gassen verlaten het lichaam via windjes. Een gezonde man laat ongeveer 14 winden per dag, met name na de maaltijden (3).

Sommige mensen produceren echter een overmatige hoeveelheid gas. Meestal valt dit te verklaren doorovermatige fermentatie, abnormaal lang lucht vasthouden in het darmkanaal of door de aanwezigheid van bepaalde bacteriën in de darmflora. Soms is er sprake van een slechte voedselopname of een voedseintolerantie.

Op zich is winderigheid (met een mooi woord 'flatulentie' genoemd) niet schadelijk, maar het gaat vaak gepaard met sociale gene en verteringsongemakken. Daarnaast heeft men soms last van een opgeblazen gevoel, een opgezette buik of een drukgevoel in de buik, borrelende geluiden en zelfs pijn rondom de navel en in de onderbuik (5).

Wat is actieve kool precies?

Het wordt ook wel geactiveerde kool of geactiveerde koolstof genoemd. Actieve kool wordt gemaakt op basis van een grondstof die rijk is aan koolstof. Dit kan van een dierlijke oorsprong (bijv.. botten) zijn of van een plantaardige oorsprong (boomschors, de schaal van kokosnoten...).

In tegenstelling tot de houtskool die we gebruiken voor onze barbecue, heeft actieve kool allerlei behandelingen ondergaan die tot verregaande veranderingen in de structuur van de stof leiden. Het doel van die behandelingen is het contactoppervlak van de stof te vergroten door de porositeit van de stof verder te accentueren.

De actieve kool bevat dus ontelbaar veel microporiën die allerlei ongewenste stoffen eenvoudig opnemen en vasthouden. Dit fenomeen noemen we adsorptie. Reeds in de Oudheid herkende men deze eigenschappen en Hippocrates zelf heeft het veelvuldig toegepast. Hierdoor is het vermaard geraakt vanwege de therapeutische toepassingen, met name op het gebied van zuivering en ontgifting (6-7).

De transformatie van de structuur vindt in twee fases plaats:

• de carbonisatie: deze fase bestaat uit verkolen van de steenkool op een hoge temperatuur (tussen de 600 en 900 °C) om alle onzuiverheden te verwijderen. Alleen de koolstofstructuur blijft nog over. De eerste kleine gaatjes (de fameuze poriën) verschijnen;
• de activering: op een fysieke wijze (via een thermische shock) of een chemische wijze (gebruik van zuren) worden de poriën als het ware vrijgemaakt zodat het adsorberend vermogen groter wordt.

Actieve kool en flatulentie: hoe werkt het?

Vandaag de dag is men het erover eens dat actieve kool bijdraagt aan de vermindering van excessieve winderigheid na het eten (8). Daarnaast werkt het eveneens goed tegen het bijbehorende opgeblazen gevoel en voelt de buik comfortabeler aan. Maar hoe werkt het nu precies?

Wanneer actieve kool wordt ingenomen, komt het intact aan in de darmomgeving: de vertering tast actieve kool niet aan (9).

Vervolgens gaat de adsorberende werking van start. Omdat de stof negatief geladen is, vangt de externe omhulling positief geladen deeltjes - zoals onze darmgassen en bepaalde toxines - op in de poriën. Zoals een magneet eigenlijk, maar dan op microscopisch niveau!

U denkt nu wellicht aan een spons, maar die vergelijking gaat niet helemaal op. De gevangen stofjes dringen niet helemaal door tot in het hart van de kool, in tegenstelling tot het water dat in een spons doordringt. De gevangen stofjes blijven aan het oppervlak zitten en nestelen zich in de holtes die door het activeringsproces zijn ontstaan. Denk aan een sleutel die precies in een slot past.

De op deze wijze geadsorbeerde stoffen worden dus niet fysiek vernietigd: ze eindigen hun traject ingesloten in de actieve kool totdat deze aan het eind van het verteringsstelsel het lichaam verlaat via de ontlasting.

Wat is de link tussen actieve kool en de darmflora?

Hoewel we nog niet alles weten over de mechanismen, lijkt het erop dat actieve kool de samenstelling van de microfloradirect kan beïnvloeden doordat het bepaalde afvalstoffen opvangt in de poriën. Op dit moment wordt het gebruik als aanvulling op bepaalde antibioticasoorten onderzocht waarvan men vermoedt dat ze de darmflora uit evenwicht brengen (10).

Welnu, een instabiele en weinig gevarieerde darmflora is mogelijk gecorreleerd aan een lagere tolerantiegrens voor darmgassen (11).

Welk supplement van actieve kool kiest u?

Hoe fijn de poriën in de actieve kool zijn hangt van het activeringsprocedé. Het bepaalt welke moleculen er geadsorbeerd worden. Om gas te kunnen opvangen, dienen de poriën heel nauw te zijn (soms nog kleiner dan een nanometer) (12).

Ook belangrijk: de kwaliteit van de gebruikte grondstoffen, want dit speelt een rol bij het aantal en de omvang van de verkregen gaatjes (13).

Kies dus bij voorkeur voor een vorm van actieve plantaardige kool die over een fijnmazig netwerk van microscopisch kleine poriën beschikt. Dit zorgt voor een efficiënte adsorptie van darmgassen (het supplement Charcoal, gemaakt van een houtsoort met hars, is zodanig geactiveerd dat er een ultrafijne poriestructuur is ontstaan aan het oppervlak).