PDS, SIBO, IBD... Alles over chronische darmproblemen

PDS, oftewel het prikkelbare darmsyndroom

Wat zijn de klachten van PDS?

Bij het prikkelbare darmsyndroom (PDS) ook wel spastische darmsyndroom genoemd zorgt het verteringskanaal voor chronische buikpijnklachten. Het gaat daarbij om krampen die meestal gepaard gaan met een onaangenaam opgeblazen gevoel en met passageproblemen (diarree of constipatie).

Maar liefst 5 tot 15% van de bevolking zou er last van hebben. Het is opvallend dat het vooral bij vrouwen voorkomt: tegenover 1 man staan 2 à 3 vrouwen die eraan lijden (1).

Deze overmatige gevoeligheid van de darm zorgt voor tal van onaangename problemen, niet alleen op het lichamelijke, maar ook op het geestelijke vlak. PDS (in de Angelsaksische landen ook wel IBS, of 'Irritable Bowel Syndrome genoemd, gaat vaak gepaard met hoofdpijn en vermoeidheid, maar ook met een gevoel van isolement, slaapproblemen, seksuele problemen, etc. (2)

Gelukkig blijft deze 'functiestoornis' goedaardig: het vergroot de kans op darmkanker niet en lijkt eveneens geen invloed op de levensverwachting te hebben.

De oorzaken van een prikkelbare darm

Afhankelijk van de situatie kan PDS veroorzaakt worden door:

• een verandering in de motoriek van de darm (waarbij de dunne en de dikke darm te sterk of juist niet krachtig genoeg samentrekken. Dit versnelt of vertraagt de voedselvertering;
• een maag-darmontsteking, waarna de darm in een slechtere gezondheidstoestand terechtkomt;
• een overgevoelig verteringsstelsel waarbij een opgeblazen gevoel ontstaat en er veel gastontwikkeling is in de darm;
• een aftakeling van de microflora in de darm, waardoor met name de aanmaak van gas toeneemt. Deze aftakeling van de darmflora kan gerelateerd zijn aan een excessieve doorlaatbaarheid van de darm voor bacteriën (men spreekt in dat geval wel eens over een 'lekkende darm').

Van de volgende factoren is bekend dat ze vaak tot een crisis leiden:

• een te zware en/of vetrijke maaltijd;
• het consumptie van tarwe, chocolade, melk, asperges, bier, alcohol, etc. ;
• te snel eten;
• verschillende psychologische factoren, zoals stress, angst, depressies...

Welke oplossingen bestaan er voor PDS?

Er bestaat niet echt een duidelijke behandeling voor PDS. De oplossingen die er nu bestaan zijn simpelweg gericht op het verminderen van de frequentie en de intensiteit van de klachten. We raden mensen met PDS aan naar de huisarts te gaan. De huisarts kan de situatie analyseren en eventueel gepaste medicijnen voorschrijven (medicijnen tegen diarree, laxeermiddelen, antidepressiva met een pijnstillend effect, etc.)

Mensen die last hebben van dit syndroom, raadt men over het algemeen het volgende aan:

• gebruik lichte en evenwichtige maaltijden en eet met regelmaat. Probeer niet te snel te eten;
• drink veel water;
• probeer te ontdekken welke voedingsmiddelen voor problemen zorgen, zodat u deze in het vervolg kunt vermijden, of in elk geval kunt minderen. Sommige patiënten dienen alle koolhydraten te mijden die vallen onder de zogenaamde FODMAP (oftewel Fermentable Oligo-, Di-, Mono-saccharides And Polyols). (3-4) Deze koolhydraten komen rijkelijk voor in onze hedendaagse voeding. Ze worden moeizaam opgenomen in de dunne darm, waardoor ze gaan fermenteren. Hierdoor ontstaan allerlei buikklachten. Een FODMAP-arm dieet houdt in dat de consumptie van o.a. perziken, champignons, kool, prei, schorseneren, bieten, jonge kaas, soja, honing, port, kauwgom, etc. dient te worden verminderd. Sommige mensen zijn juist weer erg gevoelig voor melkproducten. Anderen dienen juist alle niet-oplosbare vezels weg te laten (tomaten, paprika's, radijs, gedroogd fruit...), omdat deze voedingsmiddelen bij hen de darm aanvallen. Zij kiezen bij voorkeur voor oplosbare vezels (haver, appel, sinaasappel, ui...) Heeft u last van PDS, dan is het een goed idee om een eetdagboek bij te houden om te zien wat er wel, en wat er niet voor problemen zorgt. Noteer dit ongeveer 2 uur na het eten. Let op: het kan soms nodig zijn om een goed werkend dieet na verloop van tijd weer bij te stellen;
• gebruik een supplement van vitamine D wanneer er sprake is van een tekort. Dit syndroom gaat namelijk heel vaak gepaard met een tekort aan vitamine D (5);
• mensen die last hebben van PDS kunnen ook starten met een kuur van probiotica, oftewel met het innemen van een bron van goede bacteriën (het is raadzaam eerst advies in te winnen bij een arts);
• voor wat betreft de natuurlijke oplossingen kunnen we zeggen dat wetenschappelijke studies het gebruik van supplementen op basis van lysine, bromelaïne, berberine en kurkuma (6) aanraden;
• bij constipatie dient men vooral de inname van de hoeveelheid water en vezels te vergroten en kan men eventueel kiezen voor een supplement van psyllium (waarbij eveneens geldt dat men eerst het advies van een arts dient in te winnen) (7);
• in het algemeen kunnen we stellen dat mensen met een prikkelbare darm de bronnen van stress dienen te mijden bij hen die zorgen voor een nieuwe aanval. Ze kunnen ook gebaat zijn bij speciale ontspanningsoefeningen, zoals buikademhaling. Ook kan men een beroep doen op hypnose (8). Voor mensen met PDS is het erg belangrijk om regelmatig een fysiek actief te zijn, want dit zorgt voor een goed lichamelijk evenwicht, waarbij ook de darm in balans blijft (9).

SIBO, oftewel bacteriële overgroei in de dunne darm

Wat zijn de klachten van SIBO?

SIBO staat voor Small Intestinal Bacterial Overgrowth, oftewel Bacteriële overgroei in de dunne darm .. Wist u dat het spijsverteringsstelsel van een gezonde volwassene een enorme hoeveelheid micro-organismen bevat? We noemen dit de darmflora. Deze darmflora is onmisbaar voor de vertering en voor een gezond lichaam in het algemeen. Bij SIBO zien we dat bepaalde bacteriën en virussen zich vermeerderen en zich verspreiden over de dunne darm.

De aanwezigheid van deze ongewenste gasten zorgt ervoor dat het fermentatieproces van voedsel te vroeg begint, wat zorgt voor de aanmaak van gassen in de darm: waterstof, stikstof... SIBO uit zich, net als PDS, door een opgeblazen gevoel, flatulentie, darmkrampen, refluxklachten of passageproblemen.

Bovendien zorgt deze ziekte vaak voor een aantasting van de darmwand, een slechte koolhydraatvertering en een slechte opname van voedingsstoffen omdat de microben deze aan het lichaam onttrekken (wat leidt tot tal van tekorten). Net als bij PDS zien we bij SIBO een hele reeks aanverwante problemen: chronische vermoeidheid, depressie, concentratieproblemen...

Bedenk wel dat deze aandoening van de microflora vaak onopgemerkt en niet gediagnosticeerd wordt omdat deze ziekte niet erg bekend is bij artsen (behalve dan in de Angelsaksische landen) (10). In Frankrijk kreeg de aandoening vooral bekendheid door journaliste en blogschrijfster Dora Moutot. Ze verwierf bekendheid met haar Franse boek 'A fleur de pet' met de ondertitel: het 1e boek over de ziekte van mensen met een superopgezette buik en een microflora die volledig de weg kwijt is (2019) (11).

De oorzaak van deze bacteriegroei in de dunne darm

SIBO kan veroorzaakt worden door:

• een verminderde maagzuurafscheiding, wat de groei van bacteriën bevordert. De afname van de maagzuurproductie kan veroorzaakt worden door bepaalde medicijnen (IPP en opioïden);
• een probleem met het bewegingsvermogen van de dunne darm;
• een te korte darm of bepaalde chirurgische ingrepen, zoals het verwijderen van de darm;
• het onvoldoende kauwen van voeding (12);
• de overmatige consumptie van alcohol, koffie of frisdrank (13);
• stress, hetgeen van invloed is op het bewegingsvermogen en de immuniteitsfunctie van de darm;
• we weten ook dat sommige aandoeningen gerelateerd zijn aan SIBO, zoals auto-immuungastritis, chronische pancreatitis, fibromyalgie, cirrose en diabetes. Opvallend is verder dat van de mensen met het prikkelbare darmsyndroom 78% mogelijk eveneens last heeft van SIBO (14).

Welke oplossingen bestaan er voor SIBO?

Wanneer u denkt last te hebben van SIBO, ga dan langs bij een arts. Nadat de arts de diagnose heeft gesteld kan hij bijvoorbeeld antibiotica voorschrijven om een einde te maken aan de overmatige bacteriegroei. In het geval van SIBO zijn er nog een aantal aanvullende en natuurlijke tips:

• de inname van voedingssupplementen kan interessant zijn om het probleem van de tekorten aan voedingsstoffen op te lossen. Denk hierbij met name aan de inname van vitamine A, vitamine B12, vitamine D, omega-3 en magnesium (15-16).
• sommige mensen reageren goed op probiotica (ook hierbij geldt: raadpleeg eerst een arts). Meestal echter raadt men aan probiotica in te nemen na de medische behandeling, om te voorkomen dat men nog meer bacteriën toevoegt aan de reeds aanwezige overdaad. Het is trouwens raadzaam omprebiotica strikt te mijden, want prebiotica zouden de slechte bacteriën kunnen voeden;
• voor mensen met constipatie geldt ook hier weer dat zij de inname van vezels en water dienen te verhogen, eventueel aangevuld met een supplement op basis van psyllium (18). Ook het beoefenen van een sport heeft een gunstige invloed;
• men kan daarnaast een beroep doen op de volgende alternatieven: het gebruik van natuurlijke bestanddelen (sommige studies nodigen uit tot het gebruik van berberine, propolis, neem en de paddenstoelreishi). Ook kan men gebruik maken van essentiële olie en acupunctuur... (19-21);
• een voedingspatroon zonder FODMAP, lactose- en glutenvrij of rijk aan vlees en vetten kan eveneens een gunstig effect teweegbrengen. Het paleodieet (een voedingspatroon zonder granen, melkproducten of suiker...) intermittent fasting (vasten gedurende een periode van 16 tot 24 uur) kan overigens ook positieve effecten hebben bij mensen met SIBO.

IBD (Inflammatory Bowel Disease): ziekte van Crohn en colitis ulcerosa

Wat zijn de klachten van IBD?

We eindigen dit korte overzicht met enkele chronische darmproblemen. Het gaat hier om IBD, oftewel de chronische ontstekingsziekten van de darm. IBD staat voor de Engelse benaming: Inflammatory Bowel Diseases.

Onder IBD vallen twee verwante, doch zeer verschillende aandoeningen: de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa.

Om te beginnen is bij beide ziekten sprake van een chronische ontsteking van de darmwand. Bij colitis ulcerosa doet de ontsteking zich voor ter hoogte van de dikke darm en het rectum. De IBD's kunnen buikklachten, terugkerende diarree-episodes en abcessen aan de anus veroorzaken.

Ook zouden beide aandoeningen de kans op het ontwikkelen van dikke darmkanker vergroten (22).

De oorzaken van de ziekte van Crohn en van colitis ulcerosa

Sinds 1945 zien we een continue toename van het aantal IBD's onder de bevolking. Dit verschijnsel zou te wijten zijn aan:

• genetische factoren (er zouden meer dan 150 genen zijn die ons vatbaarder maken voor deze ziekten);
• de toename van tabaksgebruik (dit geldt alleen voor de ziekte van Crohn);
• het eten van junkfood, aan vervuiling en aan overmatige hygiëne in de kindertijd (maar deze factoren zijn nog niet wetenschappelijk onderbouwd).

Welke oplossingen bestaan er voor een chronische ontstekingsziekte van de darm?

Er bestaan helaas nog niet echt behandelingen voor IBD's. Men probeert vooral de ziekte zoveel mogelijk onder controle te houden:

• na een analyse schrijft een arts meestal ontstekingsremmende medicijnen voor, waarmee men tracht een volgende opleving van de ziekte te voorkomen. Soms kiest men ook voor medicijnen die het immuunsysteem moduleren of past men zelfs intraveneuze voeding toe;
• na een aantal jaren is het soms nodig een chirurgische ingreep uit te voeren. Deze ingreep bestaat uit het verwijderen van het deel van de darm dat door de ziekte het ergst is aangetast;
• voor mensen die last hebben van IBD kan het eveneens zinvol zijn het effect te noteren van de voeding die ze gebruiken, zodat de voedingsgewoonten kunnen worden aangepast;
• en om de tekorten die kunnen ontstaan door IBD weer aan te vullen, is het ook mogelijk een beroep te doen op voedingssupplementen met vitamines, zink, ijzer en/of magnesium (bijvoorbeeld door te kiezen voor een multivitaminesupplement dat rijk is aan vitamines en mineralen) (23-25). Ook hierbij geldt weer: raadpleeg eerst een gezondheidsexpert die u de weg kan wijzen naar de supplementen die bij u passen.