Czym jest termogeneza? Jak ją wzmacniać?

Termogeneza to proces produkcji ciepła przeprowadzany przez zwierzęta homeotermiczne zwane także „ciepłokrwistymi”. Proces pozwala utrzymać stałą temperaturę ciała, która jest im niezbędna do przeżycia. To także termogeneza odpowiada za spalanie tłuszczów oraz przekształcanie ich w ciepło i dlatego często winą za nadwagę i otyłość obarcza się zaburzenie tego procesu. I wreszcie, proces termogenezy stymulowany jest także wówczas, gdy organizm musi bronić się przed czynnikami powodującymi stres, takimi jak zimno czy infekcja. Mówimy wówczas o termogenezie adaptacyjnej.

Główne mechanizmy działania termogenezy u człowieka

Trzy podstawowe źródła ciepła w ludzkim organizmie to: termoregulacja hormonalna, odżywianie oraz aktywność fizyczna.

Wszelkie procesy hormonalne zachodzą w podwzgórzu znajdującym się u podstawy mózgu i kontrolującym część procesów realizowanych przez organizm. Gdy ciało się wychładza, to właśnie podwzgórze odbiera sygnały i uruchamia procesy ogrzewania:

• dreszcze wywoływane bardzo szybkimi i następującymi w niewielkim odstępie czasu skurczami mięśni, które powodują natychmiastowe uwolnienie ciepła;
• wazokonstrykcję, czyli skurcz naczyń krwionośnych zmniejszający utratę ciepła z krwiobiegu;
• uwalnianie adrenaliny, które stymuluje metabolizm oraz proces produkcji ciepła w organizmie.

Aż 40% spożywanych pokarmów wykorzystywane jest jako paliwo do produkcji ciepła w procesie trawienia (1). Proces ten wiąże się ze zmiennym zapotrzebowaniem energetycznym. Najlepszy stosunek „jakości do energii” cechuje tłuszcze, ponieważ to one wymagają od organizmu najmniej energii. Z kolei najwięcej energii wymaga trawienie białek (a w dalszej kolejności węglowodanów) i to ono najbardziej sprzyja termogenezie wywoływanej pożywieniem (2).

Aktywność fizyczna powoduje intensywne kurczenie i rozkurczanie mięśni, które prowadzą do uwalniania ciepła.

Różnice w termogenezie

Warto pamiętać, że mechanizm termoregulacji przebiega różnie w zależności od płci i wieku. Dla przykładu, u kobiet w wieku rozrodczym temperatura ciała wzrasta w czasie owulacji pod wpływem działania progesteronu. Z kolei u osób starszych temperatura ciała w naturalny sposób ulega obniżeniu.

I wreszcie, organizm poddany zbyt restrykcyjnej diecie, który szybko traci tłuszcze, w naturalny i trwały sposób ogranicza termogenezę. Powszechnie nazywa się to trybem „głodu”. Mechanizm ten sprzyja gromadzeniu tłuszczów, ponieważ nie wymagają one dużych nakładów energii. To właśnie stanowi przyczynę szybkiego tycia po zaprzestaniu diety (3).

Brunatna tkanka tłuszczowa: jej rola w procesie termogenezy i tycia

Jest to tkanka tłuszczowa odpowiadająca za produkcję ciepła i występująca u ssaków zapadających w zimowy sen. Tkanka ta obecna jest także w organizmie ludzkim, przede wszystkim u noworodków. W mniejszym stopniu występuje także u osób dorosłych, a najmniej jest jej u osób cierpiących na otyłość.

Za emisję ciepła odpowiedzialne jest specjalne białko występujące w brunatnej tkance tłuszczowej, UCP1 (termogenina). Białko to, zwane także rozsprzęgającym, sprzyja wytwarzaniu ciepła kosztem produkcji energii (4).

Ponadto badacze wykazali, że niektóre aminokwasy (walina, leucyna oraz izoleucyna) występujące w nadmiarze w organizmie, zwiększają ryzyko wystąpienia otyłości i cukrzycy. Ci sami badacze wykazali także, że są to aminokwasy wykorzystywane głównie przez brunatną tkankę tłuszczową do produkcji ciepła (5). Stymulowanie aktywności brunatnej tkanki tłuszczowej jest więc jedną z najbardziej obiecujących metod pomagających w utracie wagi.

Jak w naturalny sposób stymulować termogenezę?

Produkcję ciepła stymuluje nie tylko uprawianie aktywności fizycznej, lecz także stosowanie środków spożywczych znanych z właściwości termogenicznych: pieprzu, herbaty i kawy. Wszystkie te produkty zawierają związki aktywne (kolejno kapsaicynę i kofeinę), które stymulują pracę układu współczulnego, czyli głównego motoru napędowego termogenezy (6). Także imbir stymuluje proces termogenezy (7), a cynamon sprzyja „brunatnieniu” tkanki tłuszczowej (8).

Termogeniczne suplementy diety wspomagają proces produkcji ciepła, zwiększając średni wydatek energetyczny. Tak właśnie działa Advanced Fat Burner, – niezbędny suplement diety zawierający 6 naturalnych składników (inulinę, zieloną kawę, pokrzywę indyjską, chrom, tamaryndowiec malabarski oraz ostropest wschodni (Sphaeranthus indicus)) skutecznie stymulujących proces termogenezy.